Veel ouders hebben vragen over het nieuwe meningokokken vaccinatie (ACWY-vaccinatie) waar nu veel over te horen is in het nieuws. In dit artikel proberen we zoveel mogelijk vragen hierover te beantwoorden. In dit artikel krijg je o.a. antwoord op de volgende vragen:
- Waar beschermt de ACWY-vaccinatie tegen?
- Welke kinderen worden standaard ingeënt met het nieuwe meningokokken vaccin?
- Wanneer wordt mijn kind opgeroepen voor de meningokokken vaccinatie?
- Kan ik mijn kind die niet binnen de oproepdoelgroep hoort laten inenten?
De informatie in dit artikel is afkomstig van het RIVM. Ga voor medisch advies of vragen over vaccinaties altijd naar een medisch professional of consultatiebureau.
De belangrijkste informatie in het kort
Vanaf 1 mei 2018 krijgen alle kinderen van 14 maanden op het consultatiebureau een meningokokken ACWY-vaccinatie aangeboden. Deze vaccinatie komt in de plaats van de meningokokken C-vaccinatie omdat ’t bescherming biedt tegen meer verschillende soorten meningokokken. Daarnaast wordt vanaf 1 oktober 2018 gestart met het vaccineren van jongeren die geboren zijn tussen 1 mei 2004 en 31 december 2004. Zij krijgen hiervoor per post een uitnodiging. In 2019 worden alle jongeren tussen 14 en 18 jaar uitgenodigd voor een meningokokken ACWY-vaccinatie.
[toc heading_levels=”2″]Waar beschermt de ACWY-vaccinatie tegen?
Meningokokkenziekte is een verzamelnaam voor ernstige ziekten die worden veroorzaakt door een bacterie: de meningokok. In Nederland komt de ziekte regelmatig voor. Bij besmetting met meningokokken kunnen kinderen of volwassenen in korte tijd (binnen enkele uren) erg ziek worden. Zij kunnen bijvoorbeeld een bloedvergiftiging (sepsis) of hersenvliesontsteking (nekkramp) krijgen.
Zo herken je meningokokken
Meningokokkenziekte wordt veroorzaakt door een bacterie: de meningokok. De bacterie is van mens op mens overdraagbaar en bevindt zich gewoonlijk in de neusholte van gezonde mensen. Zij worden hier niet ziek van. Maar als deze bacterie in de bloedbaan of in het zenuwstelsel komt, kunnen mensen wél ernstig ziek worden.
De Meningokokken ACWY-vaccinatie beschermt tegen de meningokokkenbacterie, typen A, C, W en Y. Hoewel we het steeds hebben over “het nieuwe vaccin” is het vaccin niet nieuw. Het wordt al gebruikt als reizigersvaccinatie en in de vaccinatieprogramma’s van verschillende landen. Uit ervaring en onderzoek blijkt dat het vaccin veilig is en een goede bescherming biedt.
Waarom vaccineren tegen meningokokkenziekte?
Uiteraard om het risico te verkleinen dat je kind de meningokokkenziekte krijgt. Het aantal besmettingen met meningokokken type W neemt snel toe. Vorig jaar werd deze besmetting nog gemiddeld zes keer per maand geconstateerd, maar dat is dit jaar al opgelopen naar gemiddeld tien keer per maand.
Vooral baby’s, tieners en ouderen zijn kwetsbaar. Sinds oktober 2015 zijn zeker 28 patiënten gestorven aan meningokokken type W, meldde het RIVM eind mei.
Maar geen zorgen, de kans dat je kind meningokokken oploopt en ziek wordt, is heel klein. Het aantal kinderen dat dit jaar ziek werd, is minder dan tien. De kans dat een kind tussen de 14 maanden en 14 jaar ziek wordt van meningokokken is nihil. Het zijn vooral mensen van 45 jaar en ouder die ziek worden. Daarom wordt ook begonnen met het inenten van 14-jarigen, om ook die groep te beschermen. Door die groep in te enten proberen ze ook de verspreiding onder de rest van de bevolking te voorkomen.
Welke kinderen krijgen het meningokokken vaccin?
Kinderen van 14 maanden krijgen voor deze vaccinatie een uitnodiging van het consultatiebureau. De vaccinatie wordt tegelijk met de BMRBof, mazelen, rodehond-vaccinatie gegeven. Zij krijgen dus 2 vaccinaties, beide in de bovenarm.
Per 1 oktober 2018 wordt het ACWY vaccin ook aangeboden aan tieners in het jaar dat ze 14 worden. In 2018 zijn dat alle tieners die dit jaar tussen 1 mei en 31 december 14 jaar worden. Dit zijn dus kinderen die geboren zijn tussen 1 mei 2004 en 31 december 2004.
Het is onmogelijk om alle kinderen, jongeren en ouderen te vaccineren. Daarom is besloten te starten met de peuters en tieners die 14 jaar worden. Sinds 1 mei 2018 krijgen peuters van 14 maanden op het consultatiebureau een vaccinatie tegen Meningokokken ACWY. Deze vaccinatie vervangt de vaccinatie tegen meningokokken C, die deze jonge kinderen al sinds 2002 krijgen aangeboden.
Veertienjarigen vormen één van de groepen met een hogere kans op de ziekte. Hoewel de kans om ziek te worden ook bij hen heel klein is, spelen zij ook een rol bij de verspreiding van de bacterie. Zij bewegen zich in verschillende sociale groepen (school, sportclub, gezin) en kunnen zo makkelijker de bacterie oplopen en verspreiden. Door hen te vaccineren, beschermen we indirect de hele bevolking, omdat zij de bacterie niet kunnen verspreiden als zij gevaccineerd zijn. In 2019 krijgen tieners die dan 14 jaar worden een uitnodiging voor een vaccinatie.
Kinderen die op de leeftijd van 12 maanden of ouder een MenC gehad hebben, komen op dit moment niet in aanmerking voor MenACWY-vaccinatie. Mogelijk komen zij op tienerleeftijd wel in aanmerking.
Welke kinderen worden apart opgeroepen?
In 2019 worden zo’n 650.000 jongeren extra opgeroepen om zich te laten inenten. Het gaat om alle jongeren tussen de 14 en 18 jaar die geboren zijn na 1 januari 2001 en voor mei 2004. Daarna zal iedereen die 14 jaar oud worden een oproep krijgen om zich te laten vaccineren tegen meningokokkenziekte.
Waarom lopen sommige groepen kinderen meer risico?
Het optreden van meningokokkeninfecties varieert door de tijd heen. Het is niet bekend hoe dit komt. Het totaal aantal gevallen van meningokokkenziekte is de laatste jaren afgenomen. Meningokokken B komen in Nederland het meest voor. Voorheen kwam de meningokok C ook vaak voor in Nederland, maar dit is sterk gedaald, omdat kinderen hier sinds 2002 tegen worden gevaccineerd.
Iedereen kan meningokokkenziekte krijgen, maar de ziekte komt het meest voor bij kinderen tussen 1 en 4 jaar oud, jongeren tussen de 14 en 20 jaar en als je ouder bent dan 60 jaar.
Sinds oktober 2015 neemt het aantal gevallen van meningokokken W wel toe, vooral bij tieners (10-19 jaar) en ouderen (1). Een overzicht van het aantal gevallen van meningokokken W per leeftijdsgroep is te vinden in Figuur 1.
figuur 1
Het aantal dragers neemt juist onder tieners toe omdat ze elkaar veel zien op die leeftijd. Ze ‘besmetten’ elkaar vanwege de vele sociale activiteiten die ze op die leeftijd hebben. “Ze gaan naar de kroeg, drinken samen, roken samen en zoenen met elkaar”, zegt Arie van der Ende, onderzoeker van het referentielaboratorium voor Bacteriële Meningitis.
Door die groep in te enten proberen ze ook de verspreiding onder de rest van de bevolking te voorkomen. Deze jongeren worden persoonlijk uitgenodigd. Het inenten zal op centrale punten gebeuren. “Als je bent ingeënt tegen deze variant, is de kans nihil dat je het toch krijgt.”
Wanneer wordt mijn kind opgeroepen voor de meningokokken vaccinatie?
Voor je kindje 14 maanden oud is krijg je een aantal weken van te voren automatisch een oproep van het consultatiebureau. Is je kind geboren tussen 31 mei 2004 en 31 december 2004 dan kun je vanaf oktober 2018 een oproep op de deurmat verwachten. Is je kind geboren voor 31 mei 2004 dan krijg je vanaf 2019 een oproep. Kinderen die nu tussen de 14 maanden en 14 jaar oud zijn krijgen voorlopig géén oproep voor het meningokokkenvaccin.
Kan ik mijn kind die niet binnen de oproepdoelgroep hoort laten inenten?
Als je kind buiten de oproepdoelgroep valt (als je kind tussen de 14 maanden en 14 jaar oud is) dan kun je je kind ook zelf laten vaccineren. Het vaccin is op recept verkrijgbaar, via een (huis)arts of (reizigers)vaccinatiecentrum. Overleg met je (huis)arts, GGD of (reizigers)vaccinatiecentrum of vaccinatie voor het voor je kinderen op dit moment nodig en mogelijk is.
Als je kind niet binnen de oproepdoelgroep hoort dan moet je het vaccin zelf betalen. Als je je wilt laten vaccineren tegen meningokokken kun je terecht bij de GGD. De prijs van het vaccin kost dan tussen de €50,- en €80,-. Dit is overigens niet de kostprijs van het vaccin, de overheid betaald beduidend minder voor het vaccin als deze gegeven wordt binnen het Rijksvaccinatieprogramma.
Voor informatie over de prijs en beschikbaarheid van het MenACWY-vaccin kun je contact opnemen met uw apotheek of vaccinatiecentrum.
Wat zijn de bijwerkingen van de ACWY vaccinatie?
De bijwerkingen zijn meestal mild en kortdurend van aard. Ze zijn vergelijkbaar met die van het MenC-vaccin.Bijwerkingen die het meest voorkomen na meningokokken ACWY-vaccinatie zijn:
- pijn;
- verharding of roodheid op de plek waar geprikt is;
- hoofdpijn;
- koorts (≥38ºC);
- niet lekker voelen.
- Kinderen kunnen ook last hebben van slaperigheid.
Voor meer informatie en een overzicht van de meldingen van vermoede bijwerkingen na een vaccinatie kunt u terecht op de website van het Bijwerkingencentrum Lareb. Het gaat bij deze meldingen om het vermoeden van de melder dat het een bijwerking zou kunnen zijn. De relatie met het vaccin staat dus niet vast. Het kan ook gaan om een lichamelijke reactie die om een andere reden plaatsvindt en die toevallig op hetzelfde moment gebeurt als de vaccinatie. Een uitgebreide beschrijving van mogelijke bijwerkingen is te vinden in de bijsluiters van de vaccins.
Is de ACWY vaccinatie veilig?
Hoewel we het steeds hebben over “het nieuwe vaccin” is het vaccin niet nieuw. Nimenrix®, dat in het RVPRijksvaccinatieprogramma gebruikt wordt, is sinds 2012 op de markt. Menveo® is sinds 2010 op de markt. Het MenACWY-vaccin wordt al geruime tijd toegediend aan reizigers die naar een land gaan waar ze extra risico lopen op meningokokkenziekte door een van de vier typen.
Er zijn dus twee vaccins geregistreerd voor gebruik in Nederland die beschermen tegen meningokokken ACWY. Zoals bij alle vaccins die geregistreerd zijn voor gebruik in Nederland, is de veiligheid van beide meningokokken ACWY-vaccins uitgebreid onderzocht en veilig bevonden (2-7).
(Block 2015Externe link, Johnston 2016Externe link, Klein 2016Externe link, Lalwani 2015Externe link, Vesikari 2015Externe link).
Hoe effectief is het vaccin?
Op basis van immunogeniteitsstudies is de verwachting dat de effectiviteit van het ACWY-vaccinatie vergelijkbaar is met de vaccineffectiviteit van meningokokken C-vaccins, die rond de 85-95% ligt (Gil 2010Externe link, Knuf 2010Externe link, Snape 2011Externe link)
Referenties
RIVM – Meningokokken ACWY-vaccinatie
MenACWY-vaccinatie voor peuters en tieners in 2018
- Knol MJ, Ruijs WLM, de Melker HE, Berbers GAM, van der Ende A. Plotselinge toename van invasieve meningokokkenziekte serogroep W in 2015 en 2016. Infecieziekten Bulletin. 2017;28(1):23-8.
- Block SL, Shepard J, Garfield H, Xie F, Han L, Dull PM, et al. Immunogenicity and Safety of a 3- and 4-dose Vaccination Series of a Meningococcal ACWY Conjugate Vaccine in Infants: Results of a Phase 3b, Randomized, Open-label Trial. Pediatr Infect Dis J. 2016;35(2):e48-59.
- Borja-Tabora CF, Montalban C, Memish ZA, Boutriau D, Kolhe D, Miller JM, et al. Long-term immunogenicity and safety after a single dose of the quadrivalent meningococcal serogroups A, C, W, and Y tetanus toxoid conjugate vaccine in adolescents and adults: 5-year follow-up of an open, randomized trial. BMC Infect Dis. 2015;15:409.
- Johnston W, Essink B, Kirstein J, Forleo-Neto E, Percell S, Han L, et al. Comparative Assessment of a Single Dose and a 2-dose Vaccination Series of a Quadrivalent Meningococcal CRM-conjugate Vaccine (MenACWY-CRM) in Children 2-10 Years of Age. Pediatr Infect Dis J. 2016;35(1):e19-27.
- Klein NP, Baine Y, Kolhe D, Baccarini CI, Miller JM, Van der Wielen M. Five-year Antibody Persistence and Booster Response After 1 or 2 Doses of Meningococcal A, C, W and Y Tetanus Toxoid Conjugate Vaccine in Healthy Children. Pediatr Infect Dis J. 2016;35(6):662-72.
- Lalwani S, Agarkhedkar S, Gogtay N, Palkar S, Agarkhedkar S, Thatte U, et al. Safety and immunogenicity of an investigational meningococcal ACWY conjugate vaccine (MenACWY-CRM) in healthy Indian subjects aged 2 to 75 years. Int J Infect Dis. 2015;38:36-42.
- Vesikari T, Forsten A, Bianco V, Van der Wielen M, Miller JM. Immunogenicity, Safety and Antibody Persistence of a Booster Dose of Quadrivalent Meningococcal ACWY-tetanus Toxoid Conjugate Vaccine Compared with Monovalent Meningococcal Serogroup C Vaccine Administered Four Years After Primary Vaccination Using the Same Vaccines. Pediatr Infect Dis J. 2015;34(12):e298-307.
- Baxter R, Reisinger K, Block SL, Izu A, Odrljin T, Dull P. Antibody persistence and booster response of a quadrivalent meningococcal conjugate vaccine in adolescents. J Pediatr. 2014;164(6):1409-15 e4.
- Cohn AC, MacNeil JR, Harrison LH, Lynfield R, Reingold A, Schaffner W, et al. Effectiveness and Duration of Protection of One Dose of a Meningococcal Conjugate Vaccine. Pediatrics. 2017.
- Gill CJ, Baxter R, Anemona A, Ciavarro G, Dull P. Persistence of immune responses after a single dose of Novartis meningococcal serogroup A, C, W-135 and Y CRM-197 conjugate vaccine (Menveo(R)) or Menactra(R) among healthy adolescents. Hum Vaccin. 2010;6(11):881-7.
- Ishola, D.A., et al., Randomized Trial to Compare the Immunogenicity and Safety of a CRM or TT Conjugated Quadrivalent Meningococcal Vaccine in Teenagers who Received a CRM or TT Conjugated Serogroup C Vaccine at Preschool Age. Pediatr Infect Dis J, 2015. 34(8): p. 865-74.
Afbeeldingen: Shutterstock
