Ai, kritiek: ‘Je luistert niet!’ ‘Dat zou ik echt anders doen als het mijn kind was.’ Openlijk of via een omweg: het is steeds gebruikelijker om een ander te zeggen wat je ervan vindt. We leveren feedback en kritiek: positief, maar vaker negatief. Idols en The Voice of Holland zijn opvallende uitingsvormen van onze hedendaagse jury- en feedbackcultuur. Gordon is ons lichtend voorbeeld. Maar, hoe ga je ermee om, als opeens jij het lijdend voorwerp bent van de ongezouten, ongevraagde mening van je partner, baas, buurvrouw of vriendin?
Tel tot tien
Vlucht niet in verontschuldigingen (‘Sorry, sorry, sorry’). Sla niet dicht en begin zeker niet gelijk verbaal terug te ‘meppen’ door de ander te vertellen wat er aan hem/haar allemaal mankeert. Of het nu je partner is die geïrriteerd roept dat het huis altijd een klerezooi is, of je baas die meer van je verwacht: ‘Oudhollands’ tot tien tellen werkt.
Wil je me alsjeblieft vertellen wat er precies aan de hand is?
Kritiek is naar. Het ondermijnt je zelfvertrouwen. Je begint te twijfelen aan jezelf. Je schiet in de verdediging, omdat je je aangevallen of onrechtvaardig behandeld voelt. Om uit te vinden hoe de vork precies in de steel zit, kun je degene die de kritiek levert de volgende drie vragen stellen:
- Wil je me alsjeblieft vertellen wat er precies aan de hand is?
- Is er nog meer?
- Heb je een suggestie (om het op te lossen)?
Is er nog meer?
Zodra degene die de kritiek levert afgekoeld is en naar aanleiding van jouw eerste vraag (Wil je me alsjeblieft vertellen wat er precies aan de hand is?) duidelijk uitgesproken heeft wat hij wil zeggen, vraag je door met de zin ‘Is er nog meer?’. Zo kijk je of er meer aan de hand is. Denk hierbij aan een opeenstapeling van irritaties uit het verleden, of aan onuitgesproken verwachtingen.
Heb je een suggestie?
Door de ander te vragen naar suggesties, hoor je oplossingen die voor de ander werken. Je voorkomt dat je dingen gaat doen, waar de ander niet op zit te wachten. Vragen naar suggesties schept duidelijkheid.
Bepaal waarin je de ander tegemoet wilt komen
En nu heb je dus duidelijkheid. Je hebt een beeld wat er aan de hand is. Je hebt scherp wat de ander wil. Nu staat je niets meer in de weg om de ander te vertellen aan welke van zijn oplossingen je wilt voldoen en welke niet. Kies zorgvuldig.
Tips
- Waarom tot tien tellen? Kritiek hoeft niets met jou te maken te hebben. Tot tien tellen geeft je de mogelijkheid tot rust te komen, je zelfvertrouwen te herwinnen en uit te zoeken of de kritiek hout snijdt of onterecht is.
- Waarom vragen stellen? Met open vragen geef je de ander de kans zich te uiten en dwing je jezelf om te luisteren. Het is crisismanagement in communicatie: wat je ziet is dat de criticaster vaak onmiddellijk rustiger wordt doordat jij luistert en hem serieus neemt. De situatie waar je misschien wel bang voor was, die je boos maakte of teleurstelde de-escaleert, zelfs als iemand helemaal uit zijn dak gaat omdat je net een deuk in zijn nieuwe auto gereden hebt. Je moet dan wel echt je mond houden, geen rare grimassen trekken tijdens het luisteren en niet op het punt staan om toch tussen neus en lippen door iets terug te zeggen.
- Waarom doorvragen? Het is misschien afzien. Het lijkt alsof je je vrijwillig blootstelt aan een stortvloed van commentaar. En het lijkt omslachtig. Maar, doorvragen heeft zin. Mensen kunnen namelijk vaak pas weer luisteren naar jou als ze eerst zelf hun hele verhaal kwijt zijn (Bijt op je tong, hoeveel je misschien ook terug te zeggen hebt. Dat kan later, als dit gesprek afgerond is.).
- Waarom de ander om suggesties vragen? Als de ander suggesties aandraagt is hij constructief bezig. Als de ander niet met suggesties komt, manipuleert hij in veel gevallen. Zo, dan weet je dat ook weer. Geef de ander wel even de gelegenheid (dat kan ook rustig een dag of een week zijn) om met oplossingen te komen. In het geval van manipulatie beëindig je het gesprek.
- Waarom zorgvuldig suggesties kiezen? Ga bij jezelf na of je een suggestie waar kunt maken, of de oplossing zinvol en terecht is. Als de ander je vraagt om vanaf nu elke week het gras te maaien, omdat jouw kind drie narcissen uit zijn tuin heeft geplukt, overdrijft hij echt.
Waarschuwingen
De kunst is luisteren; niets terugzeggen. Als je toch iets terugzegt zit je al snel in een discussie of conflict waar je waarschijnlijk helemaal niet in wilt zitten.
