Tot een jaar of 6,5 denkt een kind niet geheel volgens de logica van volwassenen denken. We lopen drie vormen langs.
Magische beïnvloeding ontstaat in fase 3 (gemiddeld 4-8 maanden). U legt uw armband binnen handbereik vóór Riet van 6 maanden en geeft er met een vingernagel tikjes op. Ze grijpt de armband met beide knuistjes. U geeft nog eens zulke tikjes. Weer grijpt ze er met beide knuistjes naar. Dan legt u de armband buiten haar handbereik en tikt er weer met een nagel op. Deze keer wappert ze met beide handjes.
We nemen aan dat Riet denkt dat haar grijpen binnen handbereik en haar wapperen buiten handbereik maakt dat er weer tikjes komen. Dit is magische beïnvloeding. De verklaring ervoor is tweeledig. Het fase-3-kind is tot grijpen, aanraken en andere gerichte handelingen met zijn handen in staat – dat gerichte handelen veralgemeniseert het tot situaties als zojuist geschetst. Maar pas in fase 4 (gemiddeld 8-12 maanden) begrijpt het kind de meest basale doel-middel-verbanden zoals in het verwijderen van een doek die over een speeltje wordt gelegd.
In fase 10 (gemiddeld 31-36 maanden) ontstaan twee verwante denkvormen. In het animisme neemt het kind aan dat een dood voorwerp bezield is. Olivier van 32 maanden loopt buiten met een kaartje aan een touwtje om zijn nek. Het kaartje waait op door de wind. Olivier drukt het even tegen zijn borst. Als het daarna weer opwaait, zegt hij: ‘Het wil niet blijven zitten’. De verklaring hiervoor is dat in fase 10 het identiteitsbesef ontstaat. En dat past het fase-10-kind ook toe op dode voorwerpen.
Van het animisme is het artificialisme afgeleid. ‘s Morgens ligt er sneeuw in de tuin. Sterre van 34 maanden: ‘Wie heeft die sneeuw daar gelegd?’. Ze vermoedt dus dat een levend wezen voor die sneeuw heeft gezorgd. In het animisme zou een dood voorwerp bezield zijn en in het artificialisme zou er een bezield wezen achter een dood voorwerp zitten.
Magische beïnvloeding, animisme en artificialisme hebben met elkaar gemeen dat ze afwijken van het werkelijkheidsbesef van volwassenen, maar in zichzelf toch een zekere samenhang hebben. Anders gezegd: ze hebben allemaal een logica, maar het is niet onze logica.
Ewald Vervaet werkt bij Histos, een stichting die psychologisch onderzoek verricht en bevordert. Heb jij een vraag voor Ewald? Reageer dan op dit artikel en wie weet wordt hij binnenkort beantwoord.
Uitgelichte afbeelding: Shutterstock
